Obligatoryjne zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności

W poprzednim artykule zatytułowanym „Zarządzenie wykonania, czyli odwieszenie kary pozbawienia wolności” Adwokat Mariusz Stelmaszczyk opisał instytucję warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Oto najważniejsze tezy tego artykułu: 

• warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności polega na tym, że Sąd w wyroku skazującym wymierza sprawcy przestępstwa karę pozbawienia wolności, lecz jednocześnie zawiesza jej wykonanie na okres próby wynoszący od 2 do 5 lat licząc od uprawomocnienia się wyroku

• Sąd zachowuje możliwość zarządzenia  wykonania wobec skazanego kary pozbawienia wolności w okresie próby i kolejnych 6 miesięcy licząc od uprawomocnienia się wyroku

• konsekwencją wydania i uprawomocnienia się w okresie próby lub dalszych 6 miesięcy czasu postanowienia Sądu o zarządzeniu wykonania (odwieszeniu)  kary pozbawienia wolności jest osadzenie skazanego w Zakładzie Karnym.

Kodeks Karny przewiduje 2 sytuacje, w których dochodzi do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej początkowo z warunkowym zawieszeniem jej wykonania:

• obligatoryjne zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności uregulowane w przepisach art.75§1, 1a, 2 i 2a Kodeksu Karnego – gdy Sąd musi zarządzić wykonanie kary pozbawienia wolności, a więc został pozbawiony swobody decyzji w tym zakresie

• fakultatywne zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności uregulowane w art.75§3 Kodeksu Karnego, gdy Sąd nie musi, ale może podjąć decyzję o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności

W tym artykule opiszę sytuacje, w których Sąd orzeka o obligatoryjnym zarządzeniu wykonania kary.

Zgodnie z art.75§1 k.k. Sąd musi zarządzić wobec skazanego karę pozbawienia wolności gdy łącznie wystąpią 4 przesłanki, tj: 

• skazany popełnił w okresie próby przestępstwo umyślne. Przestępstwo  popełnione jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Dla przykładu przestępstwami umyślnymi są: prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości z art.178a§1 k.k., posiadanie narkotyków z art.62 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomani czy kradzież z art.278§1 k.k. 

• popełnione przestępstwo było przestępstwem podobnym do tego, za które sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Przestępstwami podobnymi są przestępstwa skierowane przeciwko temu samemu dobru chronionemu prawem, np. przeciwko mieniu. Łatwo je rozpoznać, gdyż znajdują się w tym samym rozdziale kodeksu karnego, np. kradzież i rozbój to przestępstwa podobne, gdyż oba znajdują się XXXV rozdziale kodeksu karnego pt. „Przestępstwa przeciwko mieniu”. Za przestępstwa podobne uznaje się również przestępstwa z różnych rozdziałów Kodeksu karnego, jeśli zostały popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia  lub przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej np. przestępstwa kradzieży i sprzedaży narkotyków to przestępstwa podobne, gdyż oba zostały popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

• za nowe, popełnione w okresie próby przestępstwo Sąd orzekł karę pozbawienia wolności. Nie ma przy tym znaczenia, czy za ponowne przestępstwo Sad orzekł karę bezwzględnego pozbawienia wolności, czy też z warunkowym zawieszeniem lub bezwzględna kara pozbawienia wolności

• zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Okres próby to okres, na który została zawieszona orzeczona wobec skazanego kara pozbawienia wolności. Okres ten zaczyna się w dniu, w którym wyrok staje się prawomocny. W tym okresie, tj. okresie próby i kolejnych 6 miesięcy musi zostać wydane i uprawomocnić się postanowienie o zarządzeniu wykonani kary pozbawienia wolności. 

W tym miejscy warto przypomnieć, że przepis art.75§1 k.k., stanowiący podstawę obligatoryjnego  zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności z powodu popełnienia ponownie przestępstwa w okresie próby został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za częściowo niezgodny z konstytucją i jego zastosowanie ulegnie zmianie z dniem 8 lutego 2015 r. co dokładnie wyjaśniłem w artykule pt. „Zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności w świetle najnowszego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego.”

Oprócz popełnienia w okresie próby przestępstwa umyślnego, podobnego do przestępstwa, za które została orzeczona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, Kodeks Karny przewiduje jeszcze inne sytuacje obligatoryjnego zarządzenia przez Sąd wykonania kary pozbawienia wolności. Oto one: 

• zgodnie z § 1a art. 75 k.k. Sąd zarządza wykonanie kary jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby zostanie ponownie skazany za przestępstwo z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. W tym wypadku Sąd również ma obowiązek zarządzić skazanemu wykonanie kary bez względu na wszelkie okoliczności, które dotyczą skazanego lub jego sytuacji. W przeciwieństwie do omawianego § 1, przepis ten jest w pełni zgodny z konstytucją i nie ma możliwości uniknięcia przez skazanego zarządzenia wykonania kary.

• na podstawie § 2a art. 75 k.k. Sąd zarządza wykonanie wobec skazanego kary, jeżeli po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora w okresie próby skazany popełni przestępstwo, które nie jest przestępstwem podobnym, lub nie wypełnia nałożonych na niego przez Sąd obowiązków. W tym przypadku Sąd ma obowiązek zarządzić skazanemu karę, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy. Ustawodawca nie wskazuje, jakie szczególne względy miałby wziąć pod uwagę sąd, a zatem należy przyjąć, że chodzi o te wszystkie okoliczności, które w przekonaniu sądu albo uzasadniają dalsze wykonywanie próby pomimo zaistniałych okoliczności, albo wpływają na ocenę, że zarządzenie kary przyniosłoby więcej szkody niż korzyści w procesie resocjalizacji sprawcy.

To wszystkie przypadki, w których Sąd musi zarządzić wobec skazanego wykonanie kary pozbawienia wolności.

W kolejnym artykule opiszę sytuacje, w których Sąd nie musi, lecz może zadecydować o zarządzeniu wykonania (odwieszeniu) kary pozbawienia wolności.